Patriotyzm czyli kura jako symbol i alegoria

Zanim przeczytasz całość, zostaw gdzieś z boku uczucia patriotyczne i odpowiedz na pytanie pierwsze: jaki gatunek ptaka najbardziej przypomina zwierzę uwiecznione na pomniku? Dopuszczalne jest korzystanie z atlasu zwierząt lub własnego doświadczenia (dzieciństwo na wsi, urlop w gospodarstwie agroturystycznym itp.).

Już? To teraz garść luźnych skojarzeń:

1. Wersja oficjalna (podaję, co usłyszałam w Centrum Informacji Turystycznej w Oświęcimiu): jest to pomnik autorstwa Andrzeja Domarzewskiego, odsłonięty 11 listopada 1998 roku, mający upamiętniać odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918 roku. Pomnik przedstawia orła wzbijającego się do lotu spomiędzy ścian symbolizujących niewolę zaborców.

2. Zacznijmy od przypomnienia „oczywistej oczywistości”, że nazwanie kury orłem, orłem jej nie uczyni, podobnie, jak nazwanie wypadku samolotowego męczeństwem nie uczyni ofiar wypadku męczennikami, a pochowanie kogoś na Wawelu nie sprawi, że stanie się on pośmiertnie mężem stanu, jeśli za życia nim nie był. Podobnie nie jest zwykłym pozdrowieniem faszystowski gest, chociaż zdarza się, że tak twierdzą niektórzy patrioci polscy. Rozumiem jednak, że są ludzie, dla których oczywistością to nie jest.

3. Patriotyzm, zwłaszcza zaś patriotyzm oparty na symbolach narodowych (flagi, hymny, godła) oraz identyfikacji z terytorium lub wydarzeniami historycznymi, a taka propozycja dominuje w Polsce, jest dla mnie uczuciem całkowicie obcym. Z tego powodu nie oburza mnie pochowanie poprzedniego prezydenta na Wawelu. Nie dlatego, że uważam, iż na to swoją prezydenturą zasłużył, ale dlatego, że Wawel nie jest dla mnie ważnym symbolem. Rozumiem jednak, że są ludzie, dla których symbole są ważne.

4. Niemniej jednak nikt mi nie wmówi, że zwierzę przedstawione na pomniku jest orłem, tak jak Kaczyńskiemu nikt nie wmówi, że białe jest białe, a czarne jest czarne. Jak dla mnie, jest to kura, a przynajmniej ptak zewnętrznie najbardziej zbliżony do zszokowanej, masywnej kury nioski w tunelu. Skoro jednak patrioci co roku składają pod tym pomnikiem kwiaty, zapalają znicze i tym podobne (osobliwie w dniu 11 listopada), nie będę kwestionować ich wizji, nie pokuszę się o też recenzję zamysłu i wykonania pomnika, natomiast pokuszę się o metaforę, tłumaczącą dlaczego do elementów mojej tożsamości nie włączam patriotyzmu.

5. Przydatna definicja: symbol to znak kierujący w stronę systemu znaczeń wykraczających poza ten, do którego bezpośrednio się odnosi (przykładowo symbol lwa oznacza nie tylko gatunek zwierzęcia, lecz często także siłę lub władzę). Symbole są znakami umownymi, które w różnych kulturach mogą mieć różne znaczenia. Alegoria różni się od symbolu swoją jednoznacznością i związana jest z obiegowymi konwencjami i stereotypami oraz powszechną wiedzą o zjawiskach (przykładowo lis w potocznym odczuciu kojarzy się ze sprytem).

6. I tu czas na pytanie drugie: Czego symbolem i alegorią jest kura?

(Oświęcim, ul. Dąbrowskiego, obok Urzędu Skarbowego)

więcej z działu: polityczne

więcej z działu: zoo

dla ciekawskich:

http://www.um.oswiecim.pl/pl_gzo/mik18_1999.pdf (str. 2)

http://www.um.oswiecim.pl/pl_gzo/gzo20_1999.pdf (str. 5)